Badania

BADANIA

Po obu stronach granicy wytypowane zostały kluczowe miejsca poboru próbek wód z cieków powierzchniowych, rzek i strumieni, do których odprowadzane są wody kopalniane. Monitoring jakości wody będzie prowadzony każdorazowo przed i za zrzutem wód dołowych. Wszystkie działania będą koordynowane w trakcie regularnych polsko-czeskich inspekcji. Teren badań obejmuje w Polsce obszar ROW, głównie powiaty wodzisławski i raciborski, a po stronie czeskiej obszar ostrawsko-karwiński, powiaty Karwina, Ostrawa Miasto i Frydek-Mistek.

Na podstawie zweryfikowanej terenowej i laboratoryjnej wspólnej metodologii badań, zostanie dokonana ocena zanieczyszczenia wód powierzchniowych, zgodnych z Ramową Dyrektywą Wodną UE. Wnioski z projektu pozwolą na ujednolicenie instrumentów legislacyjnych po obu stronach granicy.

 

Pierwsza  część badań terenowych zakończona

W lutym 2020r.  zakończono pierwszą część badań terenowych rzek w  polsko-czeskiej  pogranicznej części województwa śląskiego,  realizowanych w ramach projektu SUWAT.  Projekt ten, prowadzony przez GIG i Uniwersytet Techniczny w Ostrawie, dotyczy współpracy transgranicznej w monitorowaniu skażenia chemicznego i radiacyjnego wód powierzchniowych przez wody kopalniane.  Polsko-czeskie zespoły badaniami objęły między innymi funkcjonujący od wielu lat w strefie przygranicznej system retencyjno-dozujący ”Olza”, który został zbudowany  w celu zabezpieczenia rzek i zbiorników wodnych przed degradacją słonymi wodami kopalnianymi. Obejmuje on oczyszczanie wód z zawiesiny, z jonów baru oraz radu. Zapewnia też maksymalne wykorzystanie wód słonych do celów technologicznych kopalń. System „Olza” ochrania około 150 km małych rzek, zbiornik Rybnik na rzece Rudzie oraz zbiornik Łąka na rzece Pszczynce. Jego pojemność retencyjna wynosi prawie milion metrów sześciennych, co pozwala na dwumiesięczny okres gromadzenia wód słonych w czasie suszy. Odprowadza wody z  dwóch kopalń Jastrzębskiej Spółki Węglowej (KWK Borynia-Zofiówka-Jastrzębie i KWK Pniówek), jednej kopalni zespolonej  należącej do Polskiej Grupy Górniczej (KWK ROW)  i dwóch kopalń należących do Spółki Restrukturyzacji Kopalń ( „Krupiński” i „Jas - Mos”). Do systemu włączone są też wody zasolone z odwodnienia składowiska odpadów górniczych w Jastrzębiu-Zdroju i Pawłowicach. Pozostałe wody dozowane są z kopalnianych zbiorników retencyjno-dozujących do rzeki Odry w miejscowości Olza.

Wody zasolone wprowadzane są do rzeki Odry poprzez 51 dysz rozmieszczonych w dnie na całej szerokości koryta Odry, co umożliwia wymieszanie wód na krótkim odcinku rzeki. Stan Odry monitorowany jest z wykorzystaniem internetowego systemu do pomiarów natężenia przepływu w rzekach dokonywanych zarówno na terenie Republiki Czeskiej jak i na terenie Polski. Wody dołowe pochodzące z odwodnienia kopalń  zawierające zawiesinę, jony baru lub radu zostają oczyszczone na terenie kopalń. Ze względu na zasolenie wód kopalnianych, w których stężenie chlorków i siarczanów utrzymuje się na poziomie około 20 000 mg /l, wprowadzanie tych wód do rzeki Odry jest ściśle dostosowywane do wielkości przepływu oraz od stężenia soli w rzece przed przekrojem dozowania wód kopalnianych. Rzeki Odra i Olza dopływając z  Czech zawierają już ok. 450 ton sumy jonów chlorkowych i siarczanowych. Kolektorem „Olza” wprowadza się także około 550 ton tych jonów w ciągu doby. Możemy stwierdzić, że dotychczasowe wyniki polsko-czeskich badań w rejonie oddziaływania wód kopalnianych  wprowadzanych do rzeki Odry jednoznacznie wskazują na pozytywny efekt pracy systemu retencyjno-dozującego „Olza” w skali regionalnej – podsumowauje dr Leszek Drobek, kierownik projektu w GIG.

Projekt SUWAT jest realizowany w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska - Polska 2014 - 2020, Interreg V-A. Koordynatorem projektu jest VSB - Uniwersytet Techniczny w Ostrawie.

Rozpoczęcie poboru próbek wody z pogranicznych rzek

W dniach 29-30.10.2019r. polsko-czeskie zespoły badawcze  GIG i Uniwersytetu Technicznego w Ostrawie  prowadziły  wspólne badania terenowe poboru próbek w ramach projektu SUWAT, który dotyczący współpracy transgranicznej w monitorowaniu skażenia chemicznego i radiacyjnego wód powierzchniowych przez wody kopalniane.  Próbki pobrane zostały z pogranicznych rzek  Odry i Olzy oraz Szotkówki i Nacyny.

Współpraca Głównego Instytutu Górnictwa z Uniwersytetem Technicznym  w Ostrawie przebiega z powodzeniem już od wielu lat a rozpoczęła się od realizacji projektów związanych z badaniami hałd odpadów powęglowych zlokalizowanych w strefie przygranicznej na obszarach objętych działalnością górniczą. Projekt SUWAT poszerza tę współpracę o kompleksowe rozwiązywanie kolejnych problemów ekologicznych, w tym przypadku  - ryzyka zanieczyszczenia wód powierzchniowych w wyniku zrzutu wód dołowych z kopalń węgla kamiennego po obu stronach granicy.

Dzięki wspólnym badaniom w terenie naukowcy  z obu jednostek  opracują jednolite metody pomiaru i pobierania próbek w terenie oraz procedury analityczne, po to aby uzyskać zgodności wyników, otrzymanych przez obie jednostki.

Wstępne wyniki badań

"Wstępne wyniki badań fizykochemicznych wód dołowych i powierzchniowych w lokalizacjach po polskiej stronie granicy" oraz "Wstępne wyniki badań radiologicznych wód dołowych i powierzchniowych" przedstawione podczas workshopu w Katowicach w maju 2020 r. Wyniki obejmują sesje monitoringowe obejmujące okres marzec 2019 - kwiecień 2020.

W przedstawionych prezentacjach omówiono zakres i zastosowane metody badań, zaprezentowano aparaturę wykorzystywaną w badaniach laboratoryjnych, uregulowania prawne zawierające kryteria odniesienia do uzyskanych wyników badań wód, przedstawiono lokalizację punktów pobierania wód po polskiej stronie granicy, zamieszczono wyniki badań radiologicznych oraz składu chemicznego wód z zaznaczeniem ilości (bądź braku) przekroczeń w odniesieniu do kryteriów dla typów Jednolitych Części Powierzchniowych Wód 6 i 9 oraz w odniesieniu do wartości granicznych wynikających z pozwoleń wodno-prawnych.